Kijken in de Grond,
De verbeelding van een bouwsteen.
Met “Kijken in de grond” maken we een serie portretten van het Nederlandse landschap. We gaan opzoek naar de tradities en innovaties van het heden en verleden. We leggen de identiteit van een plek bloot door middel van een op de wind gedroogde aardesteen.
Kijken in de Grond is een samenwerking tussen: Studio Stephan Schagen, Chrith-architects, Natuurmonumenten, Archeologie Universiteit Leiden en, Oskam.
Kijken in de Grond is mede mogelijk gemaakt door het "Stimuleringsfonds creatieve industrie"
Een bouwsteen, een culturele biografie van het landschap en een ambacht; drie elementen die je normaal gesproken niet zo snel bij elkaar zou verwachten. Het is een combinatie die ons de kans geeft een nieuwe manier van kijken aan te leren. Een manier van kijken waarbij het geen wat we al hebben, maar op een of andere manier onze erkenning en waardering mis is gelopen, opnieuw te ontdekken.
Op de wind gedroogde aardestenen
De Nederlandse bodem
De op de wind gedroogde aardesteen.
Aan de hand van de geologische kaart van Nederland maken wij een serie portretten van de Nederlandse bodem. De vorm: ‘De op de wind gedroogde aardesteen.’
Een op de wind gedroogde aardesteen is een bouwsteen die je kunt vinden in je achtertuin of misschien iets verderop in de uiterwaarde van de rivier of op die natuurlijke verhoging in het landschap. Het is een steen die je zelf zou kunnen maken. De steen wordt niet gebakken maar geperst en gedroogd op de wind. Het is een steen die slechts 1% van de productie energie vergt ten opzichte van een gebakken steen en 100% circulair is.
Op zoek naar geschikte delflocaties voor de stenen reizen we door Nederland en vragen ons hierbij af wat het verhaal achter het landschap is. Op de gevonden locatie wordt een unieke steen samengesteld waarvoor de lokale aarde, een plantaardige structuur en een plaatselijk mineraal de basis vormen.
Landschapsbiografie.
Onder een landschapsbiografie verstaan we een levensloopbeschrijving van een landschap op een bepaalde plek. Hoe is het landschap ontstaan? Hoe is het landschap veranderd? Hoe gebruikten de mensen het landschap in verschillende perioden van de geschiedenis en welke betekenis kenden ze er aan toe? Binnen het format van de steen vertellen we het verhaal van het ontstaan van de plek waar de steen is gedolven. We gaan op zoek naar lokale tradities en de innovaties van het heden en verleden. We bekijken het landschap vanuit de geologie, archeologie, morfologie en vanuit de Nederlandse traditie van het maakbare landschap. We doen een beroep op de kennis van de lokale bevolking en de manier waarop zij het landschap beleven en herinneren en we doen een beroep op wetenschappers uit andere vakgebieden. Elke steen vormt een gecomprimeerde culturele landschapsbiografie van de plek van herkomst, een landschapsbiografie ‘en miniature’. Door de verhalen rond de steen te verzamelen en te comprimeren voegen we een denkbeeldige laag toe aan een tastbaar object.
Nederlandse landschappen.
Ambacht.
Het maken van een op de wind gedroogde aardesteen is handwerk. We doorlopen voor elke afzonderlijke steen een proces van delven, oogsten, drogen, verpulveren, malen, zeven, mengen, persen en het weer drogen op de wind. Elk onderdeel in het proces kan op de locatie waar de grond gewonnen wordt plaats vinden. Voor het bepalen van de recepturen maken we gebruik van leembouwtechnieken. De vaak oude technieken maken we ons eigen door simpelweg veel stenen te produceren. Om de leem af te mageren ofwel te verschralen voegen we plantaardige vezels of zand toe aan de samenstelling. Dit is een goed voorbeeld van een oude techniek om een steen meer vormvast te krijgen. We proberen de recepten van een ver verleden tijd te achterhalen. We testen op vormvastheid en drukbestendigheid. We voelen, we proeven, en we kijken naar de structuur, de vorm en samenstelling van de grond. We maken ons de grond eigen en persen er een steen van.
Profielbeeld _ keileem _ Westerland Wieringen
Het delven van de aarde tot het persen van een steen
Bewustwording.
Het doel is niet zo zeer de productontwikkeling van een bouwsteen maar meer de bewustwording van de samenhang tussen culturen, landschap en ecologische materialen. We komen enerzijds tot nieuwe inzichten over natuurlijke bouwmaterialen en hun grondstoffen, en anderzijds leggen we de grotere ecologische, culturele en landschappelijke verbanden bloot. We streven naar een bewustwording, erkenning en waardering van de leefomgeving bij een zo breed mogelijk publiek. Onze fascinaties voor cultuur, landschap en architectuur geven we vorm door telkens te blijven zoeken naar de verborgen schatten uit het landschap en dit op een beeldende en artistieke manier onder de aandacht te brengen via ons werk ‘Kijken in de Grond’.
Het verhaal
Het gehele proces (De zoektocht naar de grond, de plantaardige toevoegingen, de analyse van de grond, het bepalen van de juiste receptuur, de verhalen, interviews over de plek en gebruik etc.) leggen we vast door middel van een podcast. De podcast zal een belangrijk onderdeel zijn van de communicatie van het project naar de buitenwereld. Een sfeervolle documentaire serie over het maken van “op de wind gedroogde aarde stenen” als bouwsteen waarbij de bewustwording van het Nederlandse landschap, het verhalend landschap, als onderliggende laag het thema vormt.
Tevens wordt het project samengevat in een finale expositie. Het samen brengen van alle stenen vormt het sluitstuk van het onderzoek en zal een interessante verbeelding vormen van het geen je normaal gesproken niet kan zien. Het werk, de grondstoffen, de verhalen en de stenen komen hier bijelkaar.
LEZING OP YOUTUBE
De online lunche lezing van 25 maart was een groot succes. Onze dank voor het kijken en alle mooie reacties. Voor degene die het gemist hebben of het nog eens willen bekijken hebben wij de gehele lezing op Youtube gezet.
Je kunt het vinden door op de volgende link te drukken:
Kijken in de Grond, een Vertelling (Youtube film)
Volg het project ook op Instagram onder @kijkenindegrond.
Architectenbureau Zaandam: studio Stephan Schagen Oostzijde 355 Zaandam.
Studio Studio Stephan Schagen kun je ook volgen op Linkedin.