Fort bij Vechten, Het Waterliniemuseum.
Tweede plaats voor het ontwerp Waterliniemuseum
team: studio Stephan Schagen en Dingeman Deijs
Het bezoekerscentrum voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Het Waterliniecentrum maakt deel uit van het beleid tot het beschermen en weer zichtbaar maken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Een landschappellijk bouwwerk van ruim 80 kilometer forten, bunkers, sluizen, dijken, kanalen en inundatiekommen. Dit krijgshistorisch bouwwerk is een voorbeeld van hoe de mens in staat is geweest het landschap naar zijn hand te zetten en te detailleren en te beheersen op elk denkbaar schaalniveau. De afzonderlijke elementen zijn bijna onzichtbaar ingepast in het landschap maar zijn binnen het collectief van de NHW een werkende machine die in staat is het landschap totaal van beleving te doen veranderen. De tijd heeft inmiddels dit immense bouwwerk doen vergeten en slechts tot sporen in het landschap gedegradeerd. Het is ondenkbaar dat inundatievelden als geheel ooit nog onderlopen.
Het centraal in de linie gelegen Fort Vechten is de aangewezen plek om de NHW weer een passend entree te bieden. Binnen dit fort wordt het verhaal verteld van de waterlinie in zijn totaliteit. In een omgeving van gras, baksteen en beton wordt op een interactieve manier de beleving van de NHW ervaren.
De nieuwbouw van het Waterliniecentrum is op een vanzelfsprekende manier gerelateerd aan de bomvrije kazerne. De bomvrije kazerne kent een minimaal programma. Hierdoor blijft de kazerne in essentie leeg en monumentaal. Het is de entree van het Waterliniecentrum. De nieuwbouw volgt de eenvoud van de bomvrije kazerne en biedt ruimte aan het auditorium, tentoonstellingsruimte, en de grote NHW maquette. In het hart van de centraal gelegen patio bevindt zich het maquette-paviljoen. De patio met daarin het maquette-paviljoen zijn onderdeel van een veelheid van ervaringen binnen een geheel van rust en puurheid. De ruimte wordt gedefinieerd door massa en leegte, donker en licht. Kenmerken die letterlijk terug te vinden zijn in de NHW.
Het middelpunt "het icoon" is de maquette.
De grote maquette toont de totale NHW compleet met de inundatieprocessen. Het is een object dat zich ruimtelijk laat ervaren. De maquette ligt verscholen in een verheven volume in de patio. De maquette scheidt twee werelden van elkaar waarvan de ene wereld de abstractie van de ander is. De maquette is het plafond van de leegte en de vloer van de massa. Of te wel de maquette vormt de vloer van het gesloten object en het plafond van het transparante volume daaronder. Door de dichte en open delen van de maquette die zich in het plafond/vloer bevinden komen subtiele natuurlijke lichtinvallen de ruimte in, die schaduwwerkingen op de vloer van de patio veroorzaken. Dit maakt de bezoeker nieuwsgierig om vervolgens de boven liggende ruimte te betreden. Dit is een meer gesloten ruimten met licht van boven. Hier is de maquette van de NHW waar te nemen in zijn totaliteit en detail. Een overzicht van de forten, bunkers, sluizen, dijken, kanalen en inundatiekommen met haar spectaculaire inundatieproces. Dit proces van inunderen wordt meerdere malen per dag uitgevoerd middels echt water dat door de vloer/plafond stroomt. De ervaringen geven de maquette een visuele gelaagdheid in kennisoverdracht maar bovenal in beleving.
De expositieruimte bevindt zich in de lijn tussen de linker- en rechter flankbatterij en wordt ontsloten door de patio. Een ruimte in haar meest elementaire vorm zal met indirect daglicht ervaren worden. De rechter flankbatterij is straks onderdeel van de 90 meter brede vrije strook die het fort in haar oorspronkelijk begroeiing zichtbaar maakt. De zichtlijn over de gracht naar het landschap wordt vanuit het auditorium ervaren. De linker flankbatterij is voorbehouden aan de vleermuizen.
Binnen het project wordt de natuur uitgenodigd om met de architectuur een band aan te gaan. De immateriële en vormloze elementen, zoals de wind, het zonlicht, de hemel en het landschap zijn doorsneden en toegeëigend. Die elementen maken intergraal deel uit van de architectonische ruimte.
Voor meer informatie over dit of andere projecten van studio Stephan Schagen kunt u altijd contact met ons opnemen.