Kijken in de Grond, een installatie.
Kijken in de Grond op de IABR en Bodembiënnale
team: Stephan Schagen (studio Stephan Schagen), Thommas van Nus (Chrith-architecten), Kijken in de Grond.
in samenwerking met: Natuurmonumenten, universiteit Leiden Archeologie,Oskam bv en ondersteund door Stimuleringsfonds creatieve industrie.
Voor het volledige project kijk je op Kijken in de Grond.
Een installatie,
Met Kijken in de Grond maakten we een reis van bijna drie jaar door het Nederlandse landschap. Opzoek naar grondsoorten, mineralen, vezels en verhalen, de couleur locale van de plek.
Deze theatrale installatie is een reisverslag in de vorm van een archief. De gebruiker wordt uitgenodigd om in onze voetsporen te treden en de locaties te ontdekken die Kijken in de Grond heeft vastgelegd. Het archief van grondstoffen en verhalen vormen de basis voor het maakproces van de “op de wind gedroogde aardestenen”. Een bouwsteen, een culturele biografie van het landschap en een ambacht.
De installatie was voor het eerst te zien op de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) en in uitgevouwen vorm op de Bodem Biënnale in de Michaëls kerk van Oosterland (Wieringen).
Kijken in de Grond,
Een bouwsteen, een culturele biografie van het landschap en een ambacht; drie elementen die je normaal gesproken niet zo snel bij elkaar zou verwachten. Het is een combinatie die ons de kans geeft een nieuwe manier van kijken aan te leren. Een manier van kijken waarbij hetgeen wat we al hebben opnieuw ontdekken.
Met “Kijken in de grond” maken we een serie portretten van het Nederlandse landschap. We gaan opzoek naar de tradities en innovaties van het heden en verleden. We leggen de identiteit van een plek bloot door middel van een op de wind gedroogde aardesteen.
De op de wind gedroogde aardesteen,
Aan de hand van de geologische kaart van Nederland maken wij een serie portretten van de Nederlandse bodem. De vorm: ‘De op de wind gedroogde aardesteen.’
Een op de wind gedroogde aardesteen is een bouwsteen die je kunt vinden in je achtertuin of misschien iets verderop in de uiterwaarde van de rivier of op die natuurlijke verhoging in het landschap. Het is een steen die je zelf zou kunnen maken. De steen wordt niet gebakken maar geperst en gedroogd op de wind. Het is een steen die slechts 1% van de productie energie vergt ten opzichte van een gebakken steen en 100% circulair is.
Op zoek naar geschikte delflocaties voor de stenen reizen we door Nederland en vragen ons hierbij af wat het verhaal achter het landschap is. Op de gevonden locatie wordt een unieke steen samengesteld waarvoor de lokale aarde, een plantaardige structuur en een plaatselijk mineraal de basis vormen.
Het proces in beeld.
Landschapsbiografie.
Onder een landschapsbiografie verstaan we een levensloopbeschrijving van een landschap op een bepaalde plek. Hoe is het landschap ontstaan? Hoe is het landschap veranderd? Hoe gebruikten de mensen het landschap in verschillende perioden van de geschiedenis en welke betekenis kenden ze eraan toe? Binnen het format van de steen vertellen we het verhaal van het ontstaan van de plek waar de steen is gedolven. We gaan op zoek naar lokale tradities en de innovaties van het heden en verleden. We bekijken het landschap vanuit de geologie, archeologie, morfologie en vanuit de Nederlandse traditie van het maakbare landschap. We doen een beroep op de kennis van de lokale bevolking en de manier waarop zij het landschap beleven en herinneren en we doen een beroep op wetenschappers uit andere vakgebieden. Elke steen vormt een gecomprimeerde culturele landschapsbiografie van de plek van herkomst, een landschapsbiografie ‘en miniature’. Door de verhalen rond de steen te verzamelen en te comprimeren voegen we een denkbeeldige laag toe aan een tastbaar object
Ambacht.
Het maken van een op de wind gedroogde aardesteen is handwerk. We doorlopen voor elke afzonderlijke steen een proces van delven, oogsten, drogen, verpulveren, malen, zeven, mengen, persen en het weer drogen op de wind. Elk onderdeel in het proces kan op de locatie waar de grond gewonnen wordt plaats vinden. Voor het bepalen van de recepturen maken we gebruik van leembouwtechnieken. De vaak oude technieken maken we ons eigen door simpelweg veel stenen te produceren. Om de leem af te mageren ofwel te verschralen voegen we plantaardige vezels of zand toe aan de samenstelling. Dit is een goed voorbeeld van een oude techniek om een steen meer vormvast te krijgen. We proberen de recepten van een ver verleden tijd te achterhalen. We testen op vormvastheid en drukbestendigheid. We voelen, we proeven, en we kijken naar de structuur, de vorm en samenstelling van de grond. We maken ons de grond eigen en persen er een steen van.
Het verhaal
De grond onder onze voeten is ook een archief van de geschiedenis, gevormd door duizenden jaren van natuurlijke processen en menselijke activiteiten. De grond draagt sporen van oeroude bossen, allang verdwenen zeeën, stille moerassen, en oude soms verdwenen culturen. – plekken waar generaties hun wortels hebben gelegd en hun levens hebben geleefd. Verhalen van de mens en het landschap uit het verleden en heden.
Een uitnodiging om stil te staan bij ons eigen deel in het landschap, en bij hoe we dat doorgeven aan toekomstige generaties.
Architectenbureau Zaandam: studio Stephan Schagen Oostzijde 355 Zaandam.
Studio Studio Stephan Schagen kun je ook volgen op Linkedin.